Trong nhiều năm qua, điểm số và thành tích học tập đã trở thành tiêu chí hàng đầu để đánh giá năng lực của một học sinh. Từ những bài kiểm tra trên lớp đến các kỳ thi quan trọng, chúng ta dường như đang đẩy học sinh vào một cuộc đua mà đích đến là những con số đẹp trên bảng điểm. Nhưng liệu đó có phải là mục tiêu tối thượng của giáo dục? Giáo dục, hơn cả việc truyền đạt kiến thức, là hành trình dài nuôi dưỡng con người — từ nhận thức, cảm xúc đến nhân cách và giá trị sống. Một xã hội tiến bộ không thể chỉ được xây dựng bởi những cá nhân giỏi giang về kiến thức, mà còn cần những con người tử tế, biết yêu thương, tôn trọng và sống có trách nhiệm.

Khi điểm số trở thành “thước đo duy nhất” của thành công

Trong môi trường học đường hiện nay, điểm số đang được coi là chuẩn mực quan trọng, thậm chí là duy nhất, để đánh giá một học sinh. Những con số trên bài kiểm tra, bảng xếp hạng hay hồ sơ xét tuyển dần trở thành áp lực vô hình, buộc học sinh phải chạy đua với thời gian và kỳ vọng. Việc học trở nên nặng nề, không còn là hành trình khám phá tri thức mà biến thành cuộc thi đầy căng thẳng, nơi chỉ người đạt điểm cao mới được công nhận.

Áp lực từ điểm số không chỉ đến từ nhà trường, mà còn từ gia đình và xã hội. Nhiều phụ huynh đặt kỳ vọng lớn vào thành tích học tập, xem đó là “tấm vé” để con có tương lai tươi sáng. Tuy nhiên, điều này vô tình khiến nhiều học sinh đánh mất niềm vui học tập, thậm chí là bản sắc cá nhân. Khi tất cả đều bị đo đếm bằng điểm số, những giá trị như sự trung thực, tinh thần hợp tác hay lòng nhân ái dễ bị xem nhẹ, hoặc bị bỏ quên hoàn toàn.

Thực tế cho thấy, không ít học sinh giỏi trên giấy lại thiếu kỹ năng mềm, khả năng thích nghi, hoặc gặp khó khăn trong giao tiếp và giải quyết vấn đề. Ngược lại, nhiều em không nổi bật về điểm số nhưng lại có tư duy sáng tạo, tinh thần cầu tiến và nhân cách đáng quý. Điều đó đặt ra câu hỏi: Liệu chúng ta có đang đánh giá sai tiềm năng và giá trị thực sự của một con người chỉ vì những con số trên bảng điểm?

Vai trò của giáo dục trong việc hình thành nhân cách con người

Ngay từ khi còn nhỏ, mỗi đứa trẻ đều được giáo dục không chỉ để biết đọc, biết viết, mà còn để biết cách cư xử, biết yêu thương, biết sống có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng. Bởi lẽ, mục tiêu cốt lõi của giáo dục chưa bao giờ chỉ dừng lại ở việc tạo ra những “cỗ máy” giải đề hay ghi nhớ thông tin, mà chính là góp phần hình thành nên nhân cách, bản lĩnh và giá trị sống của mỗi con người.

Một nền giáo dục tốt là nền giáo dục giúp học sinh phát triển toàn diện – không chỉ về mặt tri thức, mà còn về đạo đức, tư duy độc lập, lòng bao dung, và khả năng thấu cảm. Trong một lớp học lý tưởng, thầy cô không chỉ giảng dạy kiến thức trong sách vở, mà còn là người truyền cảm hứng sống, hướng dẫn học sinh biết cách đối diện với thất bại, tôn trọng sự khác biệt, và biết đứng dậy từ những vấp ngã.

Nhân cách không thể hình thành trong một sớm một chiều, cũng không thể “dạy” bằng lý thuyết suông. Đó là quá trình rèn luyện lâu dài, đòi hỏi sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Khi một học sinh học được cách sống trung thực, biết sẻ chia, có tinh thần trách nhiệm và biết yêu thương, thì đó chính là thành công lớn nhất của giáo dục – một thành công không thể đo bằng điểm số, nhưng có thể lan tỏa và tạo nên sự khác biệt lớn cho xã hội.

Làm thế nào để giáo dục hướng đến con người thay vì chỉ con số?

Để giáo dục thực sự trở về với bản chất nhân văn của nó – nuôi dưỡng con người toàn diện – chúng ta cần nhìn lại và thay đổi cách tiếp cận. Không thể tiếp tục xem điểm số là mục tiêu tối thượng, mà cần chuyển trọng tâm sang quá trình phát triển cá nhân, năng lực sống và nhân cách của người học.

Trước hết, hệ thống giáo dục cần tạo ra môi trường học tập an toàn, cởi mở – nơi học sinh được lắng nghe, được thử nghiệm, được sai và được sửa. Việc đánh giá cũng nên được đa dạng hóa, thay vì chỉ dựa vào các bài kiểm tra định lượng. Giáo viên có thể kết hợp đánh giá qua thảo luận, dự án nhóm, nhật ký học tập hay phản hồi cá nhân… để giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, giao tiếp, làm việc nhóm – những kỹ năng quan trọng cho cuộc sống.

Bên cạnh đó, giáo dục kỹ năng sống, giá trị sống và giáo dục cảm xúc xã hội (Social-Emotional Learning – SEL) cần được lồng ghép xuyên suốt trong chương trình học. Những tiết học về sự đồng cảm, quản lý cảm xúc, giải quyết mâu thuẫn hay hiểu rõ giá trị bản thân có thể giúp học sinh trưởng thành hơn mỗi ngày.

Cuối cùng, không thể thiếu vai trò của phụ huynh và cộng đồng. Khi cha mẹ thôi đặt nặng thành tích mà quan tâm hơn đến hành trình học tập, khi xã hội biết tôn vinh nhân cách thay vì chỉ bảng thành tích, thì học sinh mới thật sự có không gian để lớn lên – không chỉ trong tri thức, mà còn trong tâm hồn.

Giáo dục, nếu làm đúng, sẽ không chỉ tạo ra những người “giỏi”, mà là những người tốt. Và đó mới là nền tảng bền vững nhất cho một xã hội nhân văn, phát triển và hạnh phúc.